Kaszubscy artyści i Koła Gospodyń Wiejskich

Zarówno w gminie Gniewino, jak i Wejherowo działa grono artystów związanych z kaszubszczyzną. W drugiej z wymienionych gmin ważnym centrum skupiającym literatów, malarzy, aktorów itp. jest Biblioteka i Centrum Kultury Gminy Wejherowo. Z kolei mieszkańcy Gniewina i okolicznych miejscowości działają m.in. w Stowarzyszeniu Twórców Niezależnych Amarant. Do tego należy zauważyć, że artystów z tego regionu silnie promuje Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie. Przykładowo, swoje prace prezentowały i wciąż prezentują tutaj kolejne pokolenia hafciarek związanych z różnymi szkołami haftu kaszubskiego (przede wszystkim wejherowską). Warto tu wymienić Grażynę Browarczyk (prace zwłaszcza haftem krzyżykowym, płaskim i richelieu; zasłużona propagatorka haftu kaszubskiego), Katarzynę Littwin (wyhaftowała m.in. stroje kaszubskie dla Samorządowej Szkoły Podstawowej w Bolszewie) czy Barbarę Jaedtke-Walaszkowską związaną m.in. z Klubem Haftu Kaszubskiego Tulpa, działającym przy wejherowskim oddziale Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (https://www.facebook.com/klubhaftukaszubskiego.tulpa; http://www.zkpwejherowo.pl/tulpa.php).

Warto też wspomnieć Teresę Szczodrowską (prace wykonywane haftem kaszubskim i richelieu, a także malarskie), która przeprowadziła wiele spotkań, prelekcji i warsztatów z rękodzieła ludowego, malarstwa czy na temat kaszubskich zwyczajów). Niektóre jej wystąpienia zostały opublikowane m.in. w „Al-manachu Biblioteki Publicznej Gminy Wejherowo im. Aleksandra Labudy w Bolszewie”, Bolszewo 2011. Jej teksty dotyczą historii i teraźniejszości haftu kaszubskiego, dawnej kuchni kaszubskiej, kaszubskich zwyczajów związanych z karnawałem i Niedzielą Palmową, słomy w kulturze kaszubskiej, święcenia pokarmów i napojów, kaszubskiego malarstwa na szkle.

Teresa Szczodrowska nauczyła się haftować od swojej babci, mamy i cioci, ukończyła kurs haftu organizowany przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Wejherowie pod kierunkiem Ludwiki Wesserling i Ireny Klamann (obie one były uczennicami Anny Konkel, współtwórczyni wejherowskiej szkoły haftu).

W Nadolu (gmina Gniewino) mieszka świetna kaszubska gawędziarka i malarka Małgorzata Wojciechowska. Większość swojego życia poświęciła edukacji dzieci i młodzieży. Po przejściu na emeryturę bardzo aktywnie uczestniczyła w życiu publicznym. Była współinicjatorką powstania zespołu folklorystycznego „Nadolanie”. Kaszubszczyznę promuję również działając w Grupie Kabaretowo-Teatralnej Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Gniewinie „ALEBABKI”. Uczestnicząc w zajęciach plastycznych prowadzonych przez Teresę Marzec w Uniwersytecie Trzeciego Wieku odkryła swoją pasję malarską. Swoje obrazy prezentuje m.in. w Galerii Sztuki Współczesnej „Stolemowie Kultury” w Gniewinie. W styczniu 2019 roku jej prace pokazywano w Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie. Wystawa jej dzieł nosiła tytuł „Jesień życia pędzlem malowana”. Posłuchajcie, jak opowiada o początkach swojej pasji malarskiej:

Przykładem artysty związanego z gminą Wejherowo jest Marek Czoska. Sam o sobie mówi:

„Moją pasją jest teatr, ale także literatura kaszubska, ta pisząca o Kaszubach i ta w języku kaszubskim. Mieszkam w Gościcinie, ale korzeniami i codziennością jestem związany ze szkołą i parafią w Bolszewie”.

Pracuje przede wszystkim z dziećmi, najczęściej uczniami szkoły podstawowej w Bolszewie. Był m.in. reżyserem takich utworów scenicznych jak: „Gwiôzdka ze Gduńska” (scenariusz Wojciech Rybakowski na podstawie tekstu Bernarda Sychty), „Hanka sã żeni” (wg Bernarda Sychty), „Opowieść wigilijna” w języku kaszubskim, „Bajki kaszubskie” (na podstawie tekstów Jerzego Sampa).

Jest też aktorem. Grał m.in. w „Smãtkòwi spiéwie” i w przedstawieniu „Samosąd” realizowanych przez Teatr Zymk (wg scenariusza Adama Hebla) oraz w „Gwiżdżach” odgrywanych przez Teatr Zbierańce.

Reżyserował też monodram „Naju krëwia” (wg scenariusza Romana Drzeżdżona), który cieszy się dużą popularnością na całych Kaszubach i wystawiano go do tej pory m.in. w Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, podczas Przeglądu Teatrów Kaszubskich w Chojnicach, w Szkole Podstawowej w Bolszewie czy w Kaszubskim Parku Etnograficznym we Wdzydzach.

Przedstawicielem młodych kaszubskich twórców związanych z gminą Wejherowo jest Mateusz Klebba (kasz. Klebbów Matis). Ten urodzony w 2001 roku poeta i autor książki „Pszczoła to dar boży. Rzecz o pszczelarstwie ludowym na Kaszubach” mieszka w Łężycach.

O tej wyjątkowej publikacji rozmawia z autorem kaszubski dziennikarz Piotr Lessnau:

Swoje wiersze publikował w literackim kwartalniku „Stegna”. Pisze też artykuły m.in. do „Pomeranii” i „Pielgrzyma”. W swojej poezji nawołuje do aktywnego działania na rzecz pielęgnowania i rozwoju kaszubszczyzny. Jak sam mówi: „Kaszëbizna to je dlô mie cawné żëcé, nôwiãkszô ùlëba a téż drëszka, z jaką chcã wanożëc jaż pò zark”.

W 2020 r. ukazał się jego debiutancki tomik wierszy „Dolëzna jiwru”. Stanisław Janke napisał o nim tak:

„W pòetny ksążce ùtwórca wsadzył dwadzesce òsmë wiérztów. W wikszim dzélu òne tikają sã egzystencjowëch sprôw, a w miészim kaszëbsczi deje. Mëslë ò bëcym przeplôtają sã w tëch dokazach z wiarą i ewanielicznyma scenama. Czëc je w całoscë w ti pòezje samòtã i smùtk, niespôłnienié i jiwer z żëcô, w chtërnym czasã ni ma widzec cwekù, cos je bùten szëkù. Żelë jidze ò kaszëbiznã to czasama sã mô doznanié, że òna je dlô liricznégò heroja jaczims pùklã abò jak òn chce „femme fatale”, lëchą i nieszczeslëwą, òkrutną białką. Ale òn jã kòchô, cygnie do ni jak mòrówka do ògnia. Nen bòhatér czëje sã Kaszëbą, ale mô swiąda, że nawkół przëgniotiwô gò cëzy jãzëk, cëzô kùltura i historiô. A téż gdzes slôdë głowë cëmiãżi gò mëslô, że mòżë jakò ùsôdzca bëc zabôczony przez swòjińców jak pisôrz Gùczów Mack (Aleksander Labùda)”.

Mateusz Klebba jest współzałożycielem i prezesem Karna Kaszëbsczi Młodzëznë „Nowô Tatczëzna”. Organizacja jest otwarta dla mieszkańców nie tylko powiatu wejherowskiego. O jej działalności Mateusz opowiada podczas rozmowy z Piotrem Lessnauem:

Mateusz Klebba jest także Przewodniczącym Młodzieżowej Rady Powiatu Wejherowskiego i aktywnie działa w odrodzonym niedawno skautingu kaszubskim:

Ważnym elementem życia kulturalnego gmin Gniewino i Wejherowo są Koła Gospodyń Wiejskich. Wśród wielu swoich zainteresowań i rodzajów prowadzonej działalności ich członkinie mają też pielęgnowanie kaszubskich tradycji. Obok haftu i kuchni regionalnej propagują również język kaszubski.