Kaszubskie legendy o gminie Wejherowo

Wiele miejsc leżących na terenie gminy Wejherowo pojawia się w kaszubskich legendach. Do najpiękniejszych należą opowieści o pięknej łowczyni ze Zbychowa (Piãknô jachtôrka), o pochodzeniu nazwy jeziora Zawiad (Jezoro Zawiat) czy o reszkowskim smolarzu, który oszukał samego diabła (Pùrtk na Gòikòwi Blize).

Jak informuje Słownik PWN, legenda może mieć kilka znaczeń. Dla miłośników literatury, zwłaszcza tej kaszubskiej, interesujące są trzy z nich. Oto one:

1. opowieść dotycząca życia świętych i bohaterów lub jakichś wydarzeń historycznych, nasycona motywami fantastyki i cudowności

2. o osobie otoczonej niezwykłą sławą

3. zmyślone lub przesadzone historie dotyczące sławnych ludzi, miejsc albo zdarzeń historycznych.

Kaszubi opowiadali i zapisywali historie pasujące do każdej z tych definicji, a tematyka kaszubskich legend (często zresztą będących na pograniczu baśni) najczęściej wiąże się – jak pisała Izabela Trojanowska w książce Z podaniem i legendą na kaszubskich szlakach

„z wczesnym średniowieczem pomorskim, początkami chrystianizacji Pomorza Gdańskiego na przełomie X-XI w. i z panowaniem, do końca XIII w., książąt gdańsko-pomorskich. W legendach i podaniach znajdują też odbicie czasy walk z Krzyżakami w wiekach XIV i XV, szczególnie pamiętne na Pobrzeżu Kaszubskim. Podobnie reformacja w pamięci ludowej pozostawiła ślady głównie w rejonie nadmorskim. Echa wojen szwedzkich trwają natomiast na całych Kaszubach. Wojny napoleońskie pozostały w podaniach tylko na szlakach wytyczonych przemarszami wojsk (...). Czasy zaboru pruskiego w legendy są raczej ubogie, wyjątek stanowi tu obrosła legendą postać kaszubskiego trybuna ludowego Antoniego Abrahama”.

Warto zwrócić uwagę, że w kaszubskich legendach bardzo popularnymi postaciami są chłopi – zwani tu „gbùrama”. W opowieściach są sprytniejsi od diabłów („pùrtków”), od stolemów, od czarownic, od szlachciców i bogatych mieszkańców miast. Jeden z przykładów takiej legendy zamieszczamy poniżej. Ò gbùrze z Pãtkòwic i wejrowsczim adwòkace (O gospodarzu z Pętkowic i wejherowskim adwokacie) ukazuje właśnie chytrego chłopa, który w swojej chciwości posunął się za daleko, i z ledwością uratował się przed karą więzienia. W jaki sposób wyszedł z tarapatów? Posłuchajcie sami....

Wiele legend opowiada o pięknie kaszubskiej ziemi, tłumaczy powstanie cudownych jezior, lasów, wąwozów, półwyspów czy łąk. Często główną rolę w tych historiach odgrywają mityczne istoty, zwłaszcza krôsniãta czy stolemy. Te ostatnie, ze względu na ścisły związek z gminą Gniewino, mają swoją osobną „pigułkę” na naszej stronie internetowej.

Wszystkie legendy, które możecie obejrzeć poniżej pochodzą z książki: Legendy Ziemi Wejherowskiej / Òpòwiednie Wejrowsczi Zemi wydanej przez Wydawnictwo BiT we współpracy ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim w Wejherowie.

Wydawcy dziękujemy za zgodę na ich wykorzystanie w nagraniach, a wszystkim tym, którzy dzięki naszej stronie zainteresują się kaszubskimi legendami odsyłamy do lektury tej i innych publikacji. Polecamy m.in. takie:

Zwróćcie uwagę, że wszystkie te książki są wydane dwujęzycznie: po kaszubsku i po polsku. Jest to dobra pomoc dla tych, którzy chcieliby się choć trochę nauczyć języka kaszubskiego. Poza tym w oryginale legendy zawsze brzmią najlepiej! Warto spróbować.

A jeśli ktoś jest zainteresowany opracowaniami kaszubskich legend, baśni i podań, zachęcamy do publikacji będącej pokłosiem sesji naukowej z 2016 r.

Książka Bajki, legendy i podania kaszubskie – dawniej i dziś. Materiały pokonferencyjne została wydana przez Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku i Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, a jej redaktorem jest znany serbski badacz kaszubszczyzny Dušan-Vladislav Paždjerski. Oprócz niego autorami referatów opublikowanych w tej interesującej pozycji są: Tadeusz Linkner, Daniel Kalinowski, Violetta Wróblewska, Adela Kuik-Kalinowska, Danuta Stanulewicz, Dejan Ajdačić, Justyna Pomierska i Janko Ramač. Reprezentują oni różne europejskie ośrodki naukowe (z polskich: Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu i Akademię Pomorską w Słupsku).

I na zakończenie zaproszenie do lektury jeszcze jednej ciekawej książki – cytowanego powyżej literackiego przewodnika po Kaszubach Izabelli Trojanowskiej – Z podaniem i legendą na kaszubskich szlakach zaprasza do wędrówki po kilkudziesięciu miejscowościach i zapoznawaniu się ze związanymi z nimi historiami.

A teraz zachęcamy do obejrzenia i wysłuchania kilku legend ziemi wejherowskiej:

Legenda o "Pięknej łowczyni" wiąże się z miejscowością Zbychowo. Wioskę otaczają lasy, a blisko znajduje się Jezioro Wyspowo. W centrum położony jest urokliwy staw, przy którym najczęściej odbywają się letnie imprezy. Tutaj można też odpocząć, wyjść na spacer z psem lub spotkać z przyjaciółmi.